تاثیرى که حادثه کربلا و قیام حسین بن على«ع»بر اندیشه مردم جهان،حتى غیرمسلمانان داشته،بسیار است.عظمت قیام و اوج فداکارى و ویژگیهاى دیگر امام و یارانشسبب شده که اظهار نظرهاى بسیارى درباره این نهضت و حماسه آفرینان عاشورا داشتهباشند.نقل سخنان همه آن کسان کتاب قطورى مىشود.بویژه که برخى از نویسندگانغیر مسلمان مستقلا کتاب درباره این حادثه نوشتهاند.در اینجا تنها تعدادى اندک از ایننظرها(از مسلمانان و غیر مسلمانان)آورده مىشود:
مهاتما گاندى(رهبر استقلال هند) :من زندگى امام حسین،آن شهید بزرگ اسلام ابدقتخواندهام و توجه کافى به صفحات کربلا نمودهام و بر من روشن شده استکه اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد،بایستى از سرمشق امام حسینپیروى کند.
محمد على جناح(قاعد اعظم پاکستان) :هیچ نمونهاى از شجاعت،بهتر از آنکه امامحسین از لحاظ فداکارى و تهور نشان داد در عالم پیدا نمىشود.به عقیده من تماممسلمین باید از سرمشق این شهیدى که خود را در سرزمین عراق قربان کردپیروى نمایند.
چارلز دیکنز(نویسنده معروف انگلیسى) :اگر منظور امام حسین جنگ در راهخواستههاى دنیایى بود،من نمىفهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه اوبودند؟پس عقل چنین حکم مىنماید که او فقط بخاطر اسلام،فداکارى خویش راانجام داد.
توماس کارلایل(فیلسوف و مورخ انگلیسى) :بهترین درسى که از تراژدى کربلامىگیریم، اینست که حسین و یارانش ایمان استوار به خدا داشتند.آنها با عملخود روشن کردند که تفوق عددى در جایى که حق با باطل روبرو مىشود اهمیتندارد و پیروزى حسین با وجود اقلیتى که داشت،باعثشگفتى من است.
ادوارد براون(مستشرق معروف انگلیسى) :آیا قلبى پیدا مىشود که وقتى درباره کربلاسخن مىشنود،آغشته با حزن و الم نگردد؟حتى غیر مسلمانان نیز نمىتوانندپاکى روحى را که در این جنگ اسلامى در تحت لواى آن انجام گرفت انکار کنند.
فردریک جمس :درس امام حسین و هر قهرمان شهید دیگرى این است که در دنیااصول ابدى عدالت و ترحم و محبت وجود دارد که تغییر ناپذیرند و همچنینمىرساند که هر گاه کسى براى این صفات مقاومت کند و بشر در راه آن پافشارىنماید،آن اصول همیشه در دنیا باقى و پایدار خواهد ماند.
ل.م.بوید :در طى قرون،افراد بشر همیشه جرات و پردلى و عظمت روح،بزرگىقلب و شهامت روانى را دوست داشتهاند و در همینهاست که آزادى و عدالتهرگز به نیروى ظلم و فساد تسلیم نمىشود.این بود شهامت و این بود عظمت امامحسین.و من مسرورم که با کسانى که این فداکارى عظیم را از جان و دل ثنامىگویند شرکت کردهام،هر چند که 1300 سال از تاریخ آن گذشته است.
واشنگتن ایروینگ(مورخ مشهور آمریکایى) :براى امام حسین«ع»ممکن بود کهزندگى خود را با تسلیم شدن اراده یزید نجات بخشد،لیکن مسؤولیت پیشوا ونهضت بخش اسلام اجازه نمىداد که او یزید را بعنوان خلافت بشناسد.او بزودىخود را براى قبول هر ناراحتى و فشارى به منظور رها ساختن اسلام از چنگالبنى امیه آماده ساخت.در زیر آفتاب سوزان سرزمین خشک و در روى ریگهاىتفتیده عربستان،. (16) روح حسین فنا ناپذیر است.اى پهلوان و اى نمونه شجاعت و اىشهسوار من،اى حسین!
توماس ماساریک :گر چه کشیشان ما هم از ذکر مصائب حضرت مسیح مردم رامتاثر مىسازند،ولى آن شور و هیجانى که در پیروان حسین«ع»یافت مىشود درپیروان مسیح یافت نخواهد شد و گویا سبب این باشد که مصائب مسیح در برابرمصائب حسین«ع»مانند پر کاهى است در مقابل یک کوه عظیم پیکر.
موریس دوکبرى :در مجالس عزادارى حسین گفته مىشود که حسین،براى حفظشرف و ناموس مردم و بزرگى مقام و مرتبه اسلام،از جان و مال و فرزند گذشت وزیر بار استعمار و ماجراجویى یزید نرفت.پس بیایید ما هم شیوه او را سرمشققرار داده،از زیردستى استعمارگران خلاصى یابیم و مرگ با عزت را بر زندگى باذلت ترجیح دهیم.
ماربین آلمانى(خاور شناس) :حسین«ع»با قربانى کردن عزیزترین افراد خود و بااثبات مظلومیت و حقانیتخود،به دنیا درس فداکارى و جانبازى آموخت و ناماسلام و اسلامیان را در تاریخ ثبت و در عالم بلند آوازه ساخت.این سرباز رشیدعالم اسلام به مردم دنیا نشان داد که ظلم و بیداد و ستمگرى پایدار نیست و بناىستم هر چه ظاهرا عظیم و استوار باشد،در برابر حق و حقیقت چون پر کاهى بر بادخواهد رفت.
بنت الشاطى :زینب،خواهر حسین بن على«ع»لذت پیروزى را در کام ابن زیاد وبنى امیه خراب کرد و در جام پیروزى آنان قطرات زهر ریخت،در همه حوادثسیاسى پس از عاشورا، همچون قیام مختار و عبد الله بن زبیر و سقوط دولتامویان و برپایى حکومت عباسیان و ریشه دواندن مذهب تشیع،زینب قهرمانکربلا نقش برانگیزنده داشت.
لیاقت على خان(نخستین نخست وزیر پاکستان) :این روز محرم،براى مسلمانان سراسرجهان معنى بزرگى دارد.در این روز،یکى از حزن آورترین و تراژدیکترین وقایعاسلام اتفاق افتاد،شهادت حضرت امام حسین«ع»در عین حزن،نشانه فتح نهایىروح واقعى اسلامى بود،زیرا تسلیم کامل به اراده الهى به شمار مىرفت.این درسبه ما مىآموزد که مشکلات و خطرها هر چه باشد،نبایستى ما پروا کنیم و از راهحق و عدالت منحرف شویم.
جرج جرداق(دانشمند و ادیب مسیحى) :وقتى یزید،مردم را تشویق به قتل حسین ومامور به خونریزى مىکرد،آنها مىگفتند:«چه مبلغ مىدهى؟»اما انصار حسین بهاو گفتند:ما با تو هستیم.اگر هفتاد بار کشته شویم،باز مىخواهیم در رکابت جنگکنیم و کشته شویم.
عباس محمود عقاد(نویسنده و ادیب مصرى) :جنبش حسین،یکى از بى نظیرترینجنبشهاى تاریخى است که تاکنون در زمینه دعوتهاى دینى یا نهضتهاى سیاسى پدیدار گشته است...دولت اموى پس از این جنبش،به قدر عمر یک انسان طبیعىدوام نکرد و از شهادت حسین تا انقراض آنان بیش از شصت و اندى سال نگذشت.
احمد محمود صبحى :اگر چه حسین بن على«ع»در میدان نظامى یا سیاسىشکستخورد، اما تاریخ،هرگز شکستى را سراغ ندارد که مثل خون حسین«ع»بهنفع شکستخوردگان تمام شده باشد.خون حسین،انقلاب پسر زبیر و خروجمختار و نهضتهاى دیگر را در پى داشت،تا آنجا که حکومت اموى ساقط شد ونداى خونخواهى حسین،فریادى شد که آن تختها و حکومتها را به لرزه درآورد.
آنطون بارا(مسیحى) :اگر حسین از آن ما بود،در هر سرزمینى براى او بیرقى برمىافراشتیم و در هر روستایى براى او منبرى بر پا مىنمودیم و مردم را با نامحسین به مسیحیت فرا مىخواندیم.
گیبون(مورخ انگلیسى) :با آنکه مدتى از واقعه کربلا گذشته و ما هم با صاحب واقعههم وطن نیستیم،مع ذلک مشقات و مشکلاتى که حضرت حسین«ع»تحملنموده،احساسات سنگین دلترین خواننده را بر مىانگیزد،چندانکه یک نوععطوفت و مهربانى نسبت به آن حضرت در خود مىیابد.
نیکلسون(خاورشناس معروف) :بنى امیه،سرکش و مستبد بودند،قوانین اسلامى رانادیده انگاشتند و مسلمین را خوار نمودند...و چون تاریخ را بررسى کنیم،گوید: دین بر ضد فرمانفرمایى تشریفاتى قیام کرد و حکومت دینى در مقابل امپراتورىایستادگى نمود.بنابر این،تاریخ از روى انصاف حکم مىکند که خون حسین«ع»بهگردن بنى امیه است.
سر پرسى سایکس(خاور شناس انگلیسى) :حقیقتا آن شجاعت و دلاورى که این عدهقلیل از خود بروز دادند،به درجهاى بوده است که در تمام این قرون متمادى هرکسى که آن را شنید، بى اختیار زبان به تحسین و آفرین گشود.این یک مشت مردمدلیر غیرتمند،مانند مدافعان ترموپیل،نامى بلند غیر قابل زوال براى خود تا ابدباقى گذاشتند.
تاملاس توندون(هندو،رئیس سابق کنگره ملى هندوستان) :این فداکاریهاى عالى از قبیلشهادت امام حسین«ع»،سطح فکر بشریت را ارتقا بخشیده است و خاطره آنشایسته است همیشه باقى بماند و یادآورى شود. محمد زغلول پاشا(در مصر،در تکیه ایرانیان) : حسین«ع»در این کار،به واجب دینى وسیاسى خود قیام کرده و اینگونه مجالس عزادارى،روح شهامت را در مردمپرورش مىدهد و مایه قوت اراده آنها در راه حق و حقیقت مىگردد.
عبد الرحمان شرقاوى(نویسنده مصرى) :حسین«ع»،شهید راه دین و آزادگى است.نهتنها شیعه باید به نام حسین ببالد،بلکه تمام آزاد مردان دنیا باید به این نام شریفافتخار کنند.
طه حسین(دانشمند و ادیب مصرى) :حسین«ع»براى به دست آوردن فرصت و ازسرگرفتن جهاد و دنبال کردن از جایى که پدرش رها کرده بود،در آتش شوقمىسوخت.او زبان را درباره معاویه و عمالش آزاد کرد،تا به حدى که معاویهتهدیدش نمود.اما حسین،حزب خود را وادار کرد که در طرفدارى حق سختگیر باشند.
عبد الحمید جودة السحار(نویسنده مصرى) :حسین«ع»نمىتوانست با یزید بیعت کندو به حکومت او تن بدهد،زیرا در آن صورت،بر فسق و فجور،صحه مىگذاشتو ارکان ظلم و طغیان را محکم مىکرد و بر فرمانروایى باطل تمکین مىنمود.امامحسین به این کارها راضى نمىشد،گر چه اهل و عیالش به اسارت افتند و خود ویارانش کشته شوند.
علامه طنطاوى(دانشمند و فیلسوف مصرى) :(داستان حسینى)عشق آزادگان را بهفداکارى در راه خدا بر مىانگیزد و استقبال مرگ را بهترین آرزوها به شمارمىآورد،چندانکه براى شتاب به قربانگاه،بر یکدیگر پیشى جویند.
العبیدى(مفتى موصل) :فاجعه کربلا در تاریخ بشر نادرهاى است،همچنان که مسببینآن نیز نادرهاند...حسین بن على«ع»سنت دفاع از حق مظلوم و مصالح عموم را بنابر فرمان خداوند در قرآن به زبان پیمبر اکرم وظیفه خویش دید و از اقدام به آنتسامحى نورزید.هستى خود را در آن قربانگاه بزرگ فدا کرد و بدین سبب نزدپروردگار،«سرور شهیدان»محسوب شد و در تاریخ ایام،«پیشواى اصلاح طلبان» به شمار رفت.آرى،به آنچه خواسته بود و بلکه برتر از آن،کامیاب گردید.
جمع بندى : «از مجموعه گفتههاى نقل شده،این جمع بندى به دست مىآید:
1-امام حسین«ع»بدین جهات قیام کرد:به خاطر بقا و عظمت اسلام و حکومت قرآن،به خاطر مسؤولیت امامت،براى حفظ ناموس و شرف مردم،براى اصلاححال امت،به خاطر امر به معروف و نهى از منکر،به خاطر دفاع از مظلوم و مصالحعموم.
2-وصف قیام او:نهضت امام بر اساس اخلاق و شهامت و مصلحت عامه بود وجهادى به قصد دفع رذیلت و نشر فضیلت به شمار مىرفت.
3-تاثیر قیام امام:مردم بیدار شدند،تظاهر به دیانت را به تعمق و ایمان بدل کردند.
4-این مکتب به خلق عالم چه آموخت؟درس این آموزشگاه،ابدى و اصولى است،از آزادى و عدالت و محبتحکایت مىکند،پاکى نظر را در مبارزه مىآموزد،نحوهامتناع از قبول ستم و رد استعمار را نشان مىدهد،غیرت،شجاعت،فداکارى،پایدارى در برابر مصیبات و ثبات بر طریق حق را تعلیم مىدهد،حرمتسکوت رادر برابر باطل و فساد،مدلل مىسازد و ثابت مىکند که حق و فضیلت،عدل وایمان،در هر شرایطى مىتوانند بر خودسرى و مکر و ستم و کفر،غلبه یابند.یارانصادق امام نیز،بهترین درس ایمان به خدا را به جهانیان آموختند و راه پیروزىملتها را گشودند و نشان دادند که مؤمنان با کمى تعداد و نیرو،همچنانپیروزند...».