از میان علمای عصر غیبت کبری، کمتر عالمی از لحاظ جلالت قدر و عظمت مقامات معنوی به پایه سیدبن طاووس میرسد. واسطه این فقیه بزرگوار با امام عصر زمان خود بسیار خصوصی و دارای اسرار بسیاری بوده است.
* فقیه نامدار عصر غیبت کبری
سیدبنطاووس، نامش علی ملقب به رضی‌الدین از علما و بزرگان جهان اسلام بوده و چون یکی از اجداد بزرگوارش محمد بن اسحاق بسیار زیبا و نیکو صورت بوده، «طاووس» نامیدند و فرزندانش به ابن‌طاووس معروف شدند. سیدبنطاووس در مورد ولادتش می‌گوید: ولادتم قبل از ظهر روز پنجشنبه نیمه ماه محرم سال 580 در «حلة سیفیه» بود.
او با سیزده واسطه از طرف پدر با دومین پیشوای جهان اسلام، امام‌‌حسن مجتبی (ع) پیوند می‌‌خورد و از طرف مادر به سومین پیشوای جهان اسلام امام حسین (ع) میرسد، بدین جهت او را ملقب به ذی‌الحسنین نیز کردهاند و چون پدر سیدبنطاووس نوه دختری شیخ‌‌طوسی نیز بود، در تألیفاتش از جناب شیخ طوسی با عنوان جدی یاد کرده است.
سیدبنطاووس از شخصیت‌هاو فقهای نامداری است که پدر و اجداد او همه از فرزانگان و دانشمندان به نام جهان اسلام بوده‌‌اند و همه اهل دین و دانش و فضیلت به شمار می‌‌رفته‌‌اند.
وی شاگردان بسیاری را به علم اسلام شیعی تربیت کرد که از جمله می‌توان شیخ سدیدالدین یوسف علی بن مطهر (پدر علامه حلی)، جمال‌الدین حسن بن یوسف مشهور به علامه حلی، شیخ جمال‌الدین یوسف بن حاتم شامی، شیخ تقی‌الدین حسن بن داوود حلی، شیخ محمد بن احمد بن صالح القسینی، شیخ ابراهیم بن محمد بن احمد القسینی، شیخ جعفر بن محمد بن احمد القسینی، شیخ علی بن محمد بن احمد القسینی، سید غیاث‌الدین عبدالکریم بن احمد بن طاووس (فرزند بزرگش)، سید احمد بن محمد علوی، سید نجم‌الدین محمد بن الموسوی، شیخ محمد بن بشیر، صفی‌الدین محمد (فرزند سید)، رضی الدین محمد (فرزند دیگر سید) را نام برد.
سیدبنطاووس داری تألیفات بسیار است که بیشتر آنها در باب ادعیه هستند. الامان من اخطار الاسفار و الزمان، انوار الباهره فی انتصار العتره الطاهره، الاسرار المودعه فی ساعات اللیل و النهار، اسرار الصلوات و انوار الدعوات، البهجه لثمرات المهجه و الدروع الوافیه از جمله این آثار هستند.
* دیدار با امام زمان (عج)
سیدبنطاووس آنقدر به امام عصر (عج) قرب روحی و معنوی پیدا کرد که امام زمان (عج) او را فرزند خویش نامید. وی دارای مکاشفات، مشاهدات و رؤیاهای صادقه و تشرفات بسیاری بوده که هر یک از آنها بازگو کننده مقام معنوی آن عالم بزرگوار است که به وضوح می‌توان عنایات امام عصر (عج) را به این شخصیت معنوی مشاهده کرد.
در یکی از این مکاشفه‌ها صدای دلربای امام را شنیده است که حضرت برای شیعیان به درگاه خدای تعالی دعا می‌کند. سیدبنطاووس در این باره می گوید: «در یک سحرگاه در سرداب مطهر از حضرت صاحب‌الامر (ارواحنافداه) این مناجات را شنیدم که می فرمود: خدایا شیعیان ما را از شعاع نور ما و بقیه طینت ما خلق کرده‌ای؛ آنها گناهان بسیاری با اتکا بر محبت ما و ولایت ما کردهاند؛ اگر گناهان آنها گناهانی است که در ارتباط با تو است، از آنها درگذر که ما را راضی کرده‌ای و آنچه از گناهان آنها، در ارتباط با خودشان و مردم است، خودت بین آنها را اصلاح کن و از خمسی که حق ما است به آنها بده تا راضی شوند و آنها را از آتش جهنم نجات بده و آنها را با دشمنان ما در سخط خود جمع نفرما.»
همچنین در تشریح دیداری دیگر می‌گوید: «در شب چهارشنبه، سیزدهم ذیقعده، سال 638 در سامراء بودم. سحرگاهان صدای آخرین امام معصوم، حضرت قائم علیه السلام را شنیدم که برای دوستانش دعا می کرد و عرضه می داشت: ... خداوندا، آنها را در روزگار سرافرازی، سلطنت و چیرگی دولت ما، به زندگی بازگردان.»
سرانجام سیدعلی‌بن‌طاووس در سال 664 هجری در سن 75 سالگی و در شهر بغداد وفات کرد. پس از آن شاگردان و فرزندانش بدن شریف این عالم و دانشمند بزرگ را به نجف اشرف منتقل کرده و در حرم امیر‌المؤمنین (ع) به خاک سپردند.