"ابوالوفا محمد بوزجانی"در سال 328 هجری قمری در روستای بوزجان در نزدیکی نیشابور متولد شد .او تحصیلات ریاضی خود را در نیشابور فرا گرفت .در بیست سالگی به بغداد رفت و به حضورشرف الدوله فرزند عضدالدوله رسید و در رصدخانه ای که شرف الدوله ساخته بود،مشغول به کار شد.
او از ریاضیدانان مشهور ایرانی بود و اهمیت آثار ریاضی اش بیشتر به واسطه سهم بسزایی است که وی در پیشرفت علم مثلثات داشت. بخش مهمی از کتاب مجسطی بوزجانی را می توان کتاب جامعی درباره علم مثلثات دانست که در آن دستورهای مهم مثلثاتی ثابت شده و در مسایل متعدد و متنوع مورد استعمال قرار گرفته است.
او در علم حساب نیز کتابی دارد که در آن برای حل معادله ها از اعداد صحیح استفاده شده و به اعتقاد دانشمندان امروزین، او نخستین ریاضی دان مسلمان است که اعداد منفی را به کار برده است.
کتاب اعمال هندسی وی جالبترین اثری است که در دوره اسلامی درباره هندسه عملی پدید آمد.وی در هندسه هم صاحب تحقیقاتی بس ارزنده است .او با ابتکاری عجیب قضایای عمده ای در "مثلثات کروی" را کشف کرده است.
بوزجانی همانند "ابوریحان بیرونی" درمحاسبات خود همیشه شعاع دایره را واحد فرض می کرده و این همان کاری است که دانشمندان مغرب زمین بعدها در مثلثات متداول ساختند و دایره به شعاع واحد را "دایره مثلثاتی" نام نهادند. نیز "قاعده مقادیر اربعه" که امروز مبنای حل "مثلثات کروی" است از ابوالوفاء بوزجانی می باشد و نیز شکلی که علمای ریاضی قدیم آن را "شکل ظلی" می نامند ازابتکارات اوست.
و شاید او نخستین کسی باشد که در مثلثات کروی غیر قائم الزاویه نظریه "جیب" را آورد و حساب جیب 30 درجه از اوست.
قسمتی از شهرت جهانی این دانشمند مرهون ترجمه رساله ها و کتاب های عمده و معتبر ریاضیات و هیأت از زبان یونانی به زبان عربی است.
به پاس خدمات بوزجانی به ریاضیات و نجوم یکی از دهانه های ماه (آتشفشان) را به نام وی نام گذاری کرده اند.
از بوزجانی آثار متعددی بر جای مانده است از جمله "مجسطی" ، "اعمال الهندسه"، "علم حساب" ، "الکامل"، می توان نام برد.
وی هم چنین طبق مکاتبه ای که با ابوریحان بیرونی داشت برای رصد هم زمان ماه گرفتگی،با او قرار گذاشت که او در بغداد و ابوریحان در خوارزم، ماه گرفتگی را رصد کنند.این رصد در سال 387 هجری صورت گرفت و مقایسه میان این دو چنان شد که اختلاف ساعت میان نصف النهارهای این دو شهر نزدیک یک ساعت مستوی است.
در واقع با این رصد، آنها اختلاف طول جغرافیایی را اندازه گرفتند و در اختیار دیگر دانشمندان قرار دادند.
سرانجام این دانشمند فرهیخته در سن 60سالگی(سال 388 ه.ق) در بغداد دارفانی را وداع گفت.


دسته ها : عمومی
دوشنبه 1389/3/31 20:59
X