معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4360032
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 319
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
امنیت و متعاقب آن ناامنی ، تهدید وتهاجم مولفه ای است که درتاریخ زندگی فردی و جمعی بشر ، در انواع گوناگونش اعم از خانواده ، قبیله ، دولت شهر ، کشور ومنطقه مورد توجه بوده است . انسان ها به صورت فردی یا جمعی درطول تاریخ برای دست یابی به امنیتی مورد قبول ومورد اطمینان نهایت تلاش خود را مبذول داشته اند وحتی در مواردی به منظور دست یابی به امنیت خویش اقدام به تهدید ویا تهاجم به دیگران نموده اند .
تاریخ بشر شاهد نمونه های متعددی از تهدید وتهاجم بشرنامانوس با تعالیم انبیاء الهی و دارای روح استکباری بوده است که منجر به ازبین رفتن امنیت دیگران ، جنگ ،خونریزی ، تحمیل خسارت های مادی متعدد وتوام با هزینه های بسیاربوده است . لیکن جنگ ها و تجاوزات دشمنان خارجی نه تنها همیشه به فروپاشی و سرنگونی نظامها و حکومت منتهی نگردیده است بلکه در بسیاری از مواقع زمینه ها و بسترهای وفاق و اتحاد ملی، در برابر دشمن مشترک وبال بردن هزینه تسلط برآن کشور را فراهم آورده است .
گذشت زمان دولت ها را به این نتیجه رساند که باید هزینه های عملیات و استقرار فیزیکی خود در حوزه بیگانه را کاهش داد ، لذا بر روی تقویت و فعال نمودن الگوهای رفتاری و فرهنگی متمرکز شده و در آن وادی قدم گذاشته اند و به جای این که سربازان و نیروهای نظامی خود را به مناطق دیگر گسیل نمایند با بهره گیری از ابزارهای رسانه ای ، تولید دانش وتاثیر گذاری درحوزه های فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی وتغییر هنجارها و الگوهای رفتاری نفوذ خود را محقق نموده ودر مواردی با سرمایه انسانی ومادی کشورها به نتیجه مطلوب که تسلط بر آن کشور است دست یافتند .
با تغییر رویکرد استکبار در تاثیر گذاری بر کشورهای دیگر وتملک منابع مادی وانسانی آنان در جهت منافع خود ، بشر دوراز اندیشه الهی که ازدیر بازدر الگوهای ذهنی خود همواره به دنبال تسلط بردیگران با کمترین هزینه و سطح درگیری بود ، به شکل جهش یافته ای از عملیات روانی که از آغازین روزهای شکل گیری تهدیدات برعلیه دیگر ملت ها وکشورها از آن بهره می برد ، دست یافت .
پس از آن بود که به مدد توانمندی های رسانه ای ، رهبران و نظام های فرهنگی و تبلیغاتی استکبار اهداف و نگرش های خود را به گونه ای پیاده نمودنند که هزینه های کمتری به همراه داشته و مخاطبان را به راحتی و با بیشترین سطح تکمین همگام خود سازند .
بهره گیری استکبار از این عرصه پر خطر بر علیه انقلاب اسلامی ، ضرورت توجهی گذرا به مفاهیمی چون امنیت ، آسیب ، تهدید ومباحث پیوسته بدان را به منظور تبین راهبرد تهدید نرم دشمن برعلیه انقلاب اسلامی را گوشزد می نماید تا از یک سو با آشنائی اجمالی نسبت به اصطلاحات ، تعاریف ، حوزه ها وگستره تهدید ، مصادیق ، ابزارها و روش های وقوع تهدید نرم ، توانمندی نظام در جهت مقابله با آن مورد شناسایی و استفاده قرارگیرد و از سوی دیگر به دلیل پیچیده گی تهدید نرم ظرفیت های موجود نظام ازسوی دشمن جهت تحقق اهدافش بکار گمارده نشود . بدیهی است توجه به این مهم ضمن جلوگیری ازتاثیر بی تدبیری وبی سیاستی دوستان ناآگاه در بروز وتشدید تهدید نرم ازبکارگیری امکانات وظرفیت های موجود درنظام درجهت اهداف ومنافع دشمن ممانعت به عمل می آورد .
به منظور نیل به این مهم در این گردآوری پژوهشی ضمن بررسی ارائه تعاریفی در خصوص امنیت ، قدرت ملی ، تهدید ، به تشریح تهدیدات سخت ، نیمه سخت وسخت پرداخته وضمن اشاره به ابزارهای تهدید نرم ، امنیت ملی کشورها وخطر تهدید نرم ، رابطه عملیات روانی وتهدید نرم ، توجه آمریکا به ضرورت بهره گیری از قدرت نرم وواکنش های ایجاد شده در دنیا ، سیر تهاجمات آمریکا بر علیه ایران تااتخاذ رویکرد تهدید نرم ، حوزه های تهدید نرم برعلیه ایران ، برخی مصادیق کاربردی اجرای تهدید نرم برعلیه ایران ، ظرفیت های ایران برای مقابله با تهدید نرم ، عدم موفقیت آمریکا در تهدید نرم بر علیه ایران اسلامی واشاره ای به برخی راه کار مقابله با تهدید نرم را پی می گیریم که امید است درجهت تدوین راهبرد وسیاست هی اجرائی در مقابله با تهدید نرم قرارگیرد .
امنیت
چنانچه ذکر گردید ، امنیت مولفه ای است که از دیرباز درزندگی بشر از جایگاه ویژه ای بر خوردار بوده است وانسان ها علی رغم برخورداری ازدیدگاه های مختلف نسبت به زندگی در توجه وبدست آوردن امنیت برای خود متفق القول بوده اند .
هرچند گذشت زمان وتکامل اندیشه بشر موجب گردیده است که امروزه دیدگاه‌های بسیار متنوع در بارة مفهوم امنیت و شیوة دست یابی بدان بوجود آید که این خود نشانگر عدم توافق بر سر مفهوم امنیت در دیدگاه ها و مکاتب مختلف است ، اما توجه به این نکته ضروری است که وجود دیدگاه های متفاوت در خصوص مفهوم امنیت به منزله عدم امکان دست یابی به مفهومی قابل قبول ازامنیت نیست .
اندیشمندان تعاریف مختلفی از امنیت ارائه داده اند ، به گفته آرنولد ولفرز ، امنیت عبارت است از " نبود تهدیدی برای ارزشهای اکتسابی است "
پرسش های مولفه امنیت
درمقام تبین تعریف امنیت با چهارپرسش اساسی مواجهه می شویم :
پرسش اول : چه کسی یا چه چیزی به امنیت دست می یابد .
پرسش دوم : امنیت در برابر چه کسی یا چه چیزی به دست می اید .
پرسش سوم : چه کسی امنیت را برقرار می کند .
پرسش چهارم : برای برقراری امنیت چه روش های ممکن است اتخاذ شود.
ابزاربرقراری امنیت فرصت یا تهدید
دربسیاری از موارد نوعی تداخل یا ارتباط تلویحی بین ابزار برقرای امنیت دریک کشور و امنیت دیگران بوجود می آید ، به عنوان مثال ، داشتن نیروی نظامی قوی برای یک کشور، آن کشور را دربرابر تهدیدات نظامی ایمن می نماید ، اما این امکان وجود دارد که آن کشور از این نیرو جهت تهاجم به کشورهای دیگر استفاده نماید وامنیت دیگر کشورها را به خطر اندازد ویا دولت مردان کشوری که از نیروی نظامی قوی برخوردارند از نیروی نظامی خود در جهت سرکوب قومی خاص یا سرکوب اعتراضات به حق شهروندان خود استفاده نمایند وامنیت آنان را سلب یا به خطر اندازند .
دربررسی مولفه امنیت پیوستگی امنیت فرد ی ، امنیت دولت ها ، کشورها ، مناطق جغرافیائی وجامعه جهانی مشهود است .
تعریف مختصر امنیت
مصونیت در برابر هرگونه تهدیدات داخلی و خارجی را امنیت گویند.
امنیت ملی
-امنیت ملی یعنی رفع عوامل تهدید کننده منافع حیاتی یک کشور در دو بعد داخلی و خارجی است .
- امنیت ملی یک کشور ، شرایط و فضایی است که یک ملت در چارچوب آن می‌تواند اهداف و منافع ملی و حیاتی خود را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی حفظ نماید.
با این تعریف امنیت ملی یا ارزشهای حیاتی یک کشور دارای سه محور کلی خواهد بود.
الف. تمامیت ارضی
ب. ایده و الگوهای رفتاری
ج. حاکمیت سیاسی
( مقاله تهدید نرم، ابعاد و ویژگی‌ها، علی‌محمد نائینی)
قدرت ملی
زمانی که کشوری توانایی، اراده و ظرفیت لازم را در اختیار دارد و در پرتو آن می‌تواند، اهداف و ارزشهای حیاتی خود را حفظ، توسعه و تعمیق بخشد، در واقع آن کشور از قدرت ملی لازم برخوردار است. قدرت ملی دارای مؤلفه‌های نظامی، سیاسی، فناوری، اقتصادی، ژئوپلیتیکی، انسانی، فرهنگی و… است.
رابطه امنیت و تهدید
تهدید نقطه مقابل امنیت است و این دو رابطه معکوس با هم دارند یعنی درصورت شکل گیری و توسعه تهدیدات به همان میزان ضریب امنیت ملی کشور کاهش می یابد.
الزامات حفظ امنیت دریک کشور
حیات و امنیت یک کشور بدون شناخت همه جانبه ودقیق از توانمندی ها، فرصت ها، آسیب ها و تهدیدات درونی و برونی ناممکن است. نقش مجموعه نظام در کسب این شناخت و آگاهی که محصول فعالیت های منظم، دقیق، هوشمندانه و به موقع ارکان سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی ، امنیتی و .... آن کشور است غیر قابل انکار می باشد.
تهدید
تهدید با تعابیر و تعاریف متفاوتی و معانی واحدی تعریف شده است که به برخی از تعاریف اشاره می گردد .
تعریف لغوی تهدید
تعریف اول
به خطر انداختن کیان یک فرد سازمان، جامعه، منطقه یا جهان را تهدید گویند.
تعریف دوم
تهدید پدیده ای مخاطره انگیز ، ناشی از عوامل طبیعی یا غیرطبیعی، داخلی یا خارجی و بصورت موجود یا محتمل است که تحت شرایط خاصی می تواند، جان، مال و نوامیس و افراد یا کیان یک کشور، منطقه یا جهان را در ابعاد مختلف سیاسی فرهنگی، اقتصادی، امنیتی، نظامی یا اجتماعی، با مخاطراتی مواجه سازد.
تعریف اصطلاحی تهدید
تهدید از نظر اصطلاحی به اقداماتی اطلاق می شود که از طرف دشمنان خارجی یا داخلی از طرق نقاط آسیب پذیر یا آسیب های موجود، به منظور براندازی اعمال می گردد.
تهدید در حوزه امنیت ملی
تهدید ، مفهومی انتزاعی است که در هم تنیدگی عمیقی با مفهوم امنیت ملی دارد . بحث از امنیت وامنیت ملی همراه با موضوع تهدید است و هم چنین نمی توان از تهدید صحبت به میان آورد ولی امنیت ملی را نادیده گرفت . ( مجله نگرش راهبردی ، دانشگاه عالی دفاع ملی ، سال هشتم ، شماره ، ص 88)
امنیت ملی وتهدید
با درنظرداشتم مباحث مطروحه درخصوص امنیت ملی می توان تعاریف زیر را جهت تهدیدارائه نمود .
الف) به مجموعه اقداماتی که اهداف و ارزش های حیاتی یک کشور را با هدف تغییرات اساسی در معرض خطر قرار می دهد "تهدید " اطلاق می شود.
ب) شرایطی است که به موجب آن حیات کشور و نظام ارزشی آن به مخاطره افتاده باشد به طوری که از طروق عادی و طبیعی وضعیت به شکل عادی قابل بازگشت نباشد.
ج) هرگونه علل و عواملی که مستقیماً باعث به خطر افتادن امنیت گردد تهدید محسوب نمود.
د) تهدید، عنصر یا وضعیتی است که ارزشهای حیاتی سه‌گانه یاد شده را به خطر اندازد. بنابراین می‌توان گفت، ساده‌ترین تعریف از تهدید، فقدان مفهوم دیگر، یعنی امنیت است، این وضعیت با به خطر افتادن ارزش‌ها و منافع حیاتی یک کشور به وجود می‌آید.
عناصر اصلی یک تهدید
دربررسی تهدیدها توجه به پنج عنصر را باید مد نظر قرار داد .
عنصر اول : توانمندی
توانمندی توانایی جوهره اصلی یک تهدید را شکل می دهد چرا که حسب تعریف عمومی تهدید ، شما باید بتوانید نسبت به " مخاطره افکندن " منافع رقیب اقدام کنید . لذا توان به مخاطره افکندن " باید موجود باشد .
عنصر دوم : انگیزه
دومین عنصر انگیزه است که اگر چه " مقوله انگیزه " در تکوین و ظهور " تهدید " نقش آشکار و صریحی ندارد و لذا اختلاف نظر بسیاری را می توان سراغ گرفت . اما چنین به نظر می رسد که بدون عنایت به عنصر " انگیزه " حداقل نمی توان به تصویر جامعی از تهدید هم رسید . لذا انگیزه در تحلیل تهدید سهم به سزایی دارد و افزون برآن در مدیریت تهدید هم نقش ایفا می کند ،
عنصر سوم : ابزار
سومین عنصر ابزار است که آشکارترین عنصر تهدید محسوب می گردد که معمولاً به آن توجه می شود و نوع ابزاریب که برای فعال سازی تهدید به کار گرفته می شود بسیار مهم است .
عنصر چهارم : شرایط محیطی
چهارمین عنصر شرایط محیطی است . مجموعه عوامل محیطی ( داخلی / خارجی ) که عملیاتی شدن تهدید را ممکن می سازد ، می توان در این بند قرار داد . اگر چه هر یک از این عناصر را می توان تحلیل و توسعه داد .
عنصر پنجم : رویکردهای حاکم
عنصر پایانی که باید به عنوان عناصراصلی یک تهدید مد نظر قرار داد ، رویکردهای حاکم بر تهدید است .
( دکتر افتخاری ، نشست واحد پژوهش دانشکده امنیت ملی با جضور سه تن از استادان متخصص حوزه امنیت در دانشگاه عالی دفاع ملی سال 85 )
مصادیق تهدیدات
تهدیدات درحوزه های فردی ، سازمانی ، کشوری ، منطقه ای وجهانی قابل احصاء می باشد .
انواع تهدید از بعد داخلی و خارجی
الف) تهدیدات خارجی:
این نوع تهدیدات به عنوان اصلی ترین تهدید برای یک کشور محسوب می شوند. تهدیدات خارجی در قالب ابعاد سیاسی مثل انزوا، اعمال فشارهای سیاسی و یا نظامی، حمله مستقیم نظامی، تحریم های اقتصادی و ابزارهای تبلیغاتی بروز می کند.
ب) تهدیدات داخلی
این تهدید به مفهوم درموضع خطر قرار گرفتن ساختار حاکمیت بدلیل ناتوانی در درک بحران ها و ناتوانی در بکارگیری قدرت ملی جهت رفع بحرانها و کاهش آسیب ها می باشد به بیانی دیگر ناتوانی حکومت درحل بحران های داخلی و فقدان توانایی های لازمه برای کنترل و مقابله با آن موجب رخ دادن حوادث غیرقابل جبران و هزینه بر می باشد .
انواع تهدیدات ازبعد شدت، شکل، هدف، موضوع، ماهیت
انواع تهدیدات از جهت شدت
تهدید را به لحاظ شدت رامی توان به دو گروه سخت و نرم تقسیم می‌کنیم.
1- تهدید سخت
هرگاه به موجب اقداماتی استقلال و تمامیت ارضی کشور در خطر (بالفعل یا بالقوه) هجوم نیروهای نظامی کشور دیگر یا اتحادی از کشورهای خارجی یا گروه‌های معارض مسلح داخلی قرار گیرد، تهدید سخت واقع شده است. در این تهدید عمدتاً هدف اشغال سرزمین است. تهدیدات سخت متکی به روش‌های فیزیکی، عینی، سخت‌افزارانه و همراه با اعمال و رفتارهای خشونت‌آمیز، براندازی آشکار و با استفاده از شیوه زور و اجبار و حذف دفعی و اشغال سرزمین است. این تهدیدات عمدتاً محسوس، واقعی و عینی و با عکس‌العمل‌های فیزیکی همراه می‌باشد. ظهور این نوع تهدیدات عمدتاً مربوط به دوره استعمار کهن است که قدرت‌های استعماری با لشکرکشی، اعمال زور و کشتار و اشغال و الحاق سرزمین، اهداف خود را تأمین می‌کردند. البته شکل‌های مدرن تهدید سخت در عصر حاضر را می‌توان در لشکرکشی‌های امریکا و متحدان آن به افغانستان و عراق مشاهده کرد.
2- تهدید نرم
تهدید نرم را می توان از جمله تحولاتی دانست که موجب دگرگونی در هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی می شود . تهدید نرم نوعی سلطه کامل در ابعاد سه گانه حکومت ، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله الگوهای رفتاری ملی در این حوزه ها و جایگزینی الگوهای نظام سلطه ای تهدید محقق می شود . با این نگرش ، تمامی اقداماتی که موجب شود تا اهداف و ارزش های حیاتی یک نظام سیاسی( زیرساخت های فکری ، باورها و الگوهای رفتاری در حوزه اقتصاد ، فرهنگ و سیاست ) به خطر افتد ، یا موجب ایجاد تغییر و دگرگونی اساسی در عوامل تعیین کننده هویت ملی یک کشور شود ، تهدید نرم به شمار آید . در تهدید نرم ، بدون منازعه و لشکرکشی فیزیکی ، کشور مهاجم اراده خود را بر یک ملت تحمیل و آن را در ابعاد گوناگون با روش های نرم افزارانه اشغال می کند .
تردید در مبانی و زیرساخت های فکری یک نظام سیاسی ، بحران در ارزش ها و باورهای اساسی جامعه ، بحران در الگوهای رفتاری جامعه و بحران های پنج گانه سیاسی ( هویت ، مقبولیت ، مشارکت ، نفوذ و توزیع ) را می توان از مولفه های این تهدید نام برد . تغییرات حاصل از تهدید نرم ، ماهوی ، آرام ، ذهنی ، تدریجی و نرم افزارانه است . این تهدید همراه با آرامش و خالی از روش های فیزیکی و با استفاده از ابزارهای تبلیغات ، رسانه ، احزاب ، تشکل های صنفی و قشری و شیوه القاء و اقناع انجام می پذیرد هدف از هر نوع تهدید تأثیرگذاری بر اندیشه عواطف و اراده و سرانجام به تسلیم کشاندن حریف است .
بی تردید اگر فکر اراده و قدرت روحی حریف تسخیر شود ، کاربرد قدرت سخت و لشکرکشی ضرورتی نخواهد داشت . از همین رو ، قدرت های استکباری با کاربرد عملیات روانی ، مقاومت ملت ما و نظام های سیاسی را پیش از عملیات نظامی فرو می ریزند یا برای سرعت بخشیدن در اهداف عملیات نظامی ، اقتصادی و سیاسی از سلاح عملیات روانی به منظور سلب اراده و انگیزه نبرد در نخبگان یک کشور ، مردم و نیروهای مسلح بهره می گیرند و عملاً خاکریزهای دفاعی کشور بدون خونریزی سقوط می کند .
گروه های هدف درتهدیدنرم
لازمه تحقق تهدید نرم سلطه کامل در ابعاد سه گانه حکومت ، اقتصاد و فرهنگ یک جامعه است که استحاله الگوهای رفتاری ملی و جایگزینی الگوهای نظام سلطه ای را به همراه دارد . لذا درتهدیدنرم تفکر، اندیشه باورها ها و الگوهای رفتاری در حوزه های اقتصاد ، فرهنگ و سیاست مورد تهاجم قرار می گیرد گه گروه های زیر را شامل می گردد .
1- مسئولین حکومتی
2- روشنفکران
3- نویسندگان
4- مورخان
5- شعرا
6- نخبگان
7- اساتید دانشگاه
8- چهرهای مورد قبول جامعه
9- مخالفان نظام حاکم
10-گارگردان ها
11-بازیگرانان
12- زنان
13-گارگران
14- گروهای افراطی
15- سازمان های مردم نهاد
16- اراد دارای تمکن مالی
17- آهنگ سازان
18- افراد متنفذ درسازمان نهای حرفه ای
19- افراد با نفوذ در انجمن های صنفی وتجاری
ابزارهای تهدید نرم
اتخاذ رویکرد کاهش هزینه های سلطه بر کشورهای از سوی کشورهای دیگر که آن روی سکه تهدید نرم می باشد ، موجب تمرکز فعالیت های آنان برالگوهای رفتاری و فرهنگی شده است . امروزه کشورها به جای این که سربازان و نیروهای نظامی خود را به مناطق دیگر گسیل نمایند ، با بهره گیری از حوزه دانش وتاثیر گذاری درحوزه های فرهنگی و اجتماعی وتغییر هنجارها و الگوهای رفتاری نفوذ خود را محقق می کنند ودرجهت نیل به این هدف ازابزارهای زیر بهره می گیرند .
1- موسسات فرهنگی
2- مطبوعات
3- انتشارات
4- کتاب
5- کنفرانس ها
6- سمینارها
7- کنسرت ها
8- گروه های مستقل نیمه دولتی
9- نهضت ترجمه
10-نهضت ترجمه
11- داستان های آمریکائی
12-هنر
13- اعتبارات
14- برنامه های تبلیغی
15- موسسات خیریه
16- دانشگاهها
17- مجلات علمی
18- کتابخانه ها
19- فیلم
(حمزه پور ، علی ، موسسه مطالعات کاربردی ، الگوهای براندازی نرم ، تهران 1387، صص 39-40)
تاریخ بشر شاهد نمونه های متعددی از تهدید وتهاجم بشرنامانوس با تعالیم انبیاء الهی و دارای روح استکباری بوده است که منجر به ازبین رفتن امنیت دیگران ، جنگ ،خونریزی ، تحمیل خسارت های مادی متعدد وتوام با هزینه های بسیاربوده است . لیکن جنگ ها و تجاوزات دشمنان خارجی نه تنها همیشه به فروپاشی و سرنگونی نظامها و حکومت منتهی نگردیده است بلکه در بسیاری از مواقع زمینه ها و بسترهای وفاق و اتحاد ملی، در برابر دشمن مشترک وبال بردن هزینه تسلط برآن کشور را فراهم آورده است .
گذشت زمان دولت ها را به این نتیجه رساند که باید هزینه های عملیات و استقرار فیزیکی خود در حوزه بیگانه را کاهش داد ، لذا بر روی تقویت و فعال نمودن الگوهای رفتاری و فرهنگی متمرکز شده و در آن وادی قدم گذاشته اند و به جای این که سربازان و نیروهای نظامی خود را به مناطق دیگر گسیل نمایند با بهره گیری از ابزارهای رسانه ای ، تولید دانش وتاثیر گذاری درحوزه های فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی وتغییر هنجارها و الگوهای رفتاری نفوذ خود را محقق نموده ودر مواردی با سرمایه انسانی ومادی کشورها به نتیجه مطلوب که تسلط بر آن کشور است دست یافتند .
با تغییر رویکرد استکبار در تاثیر گذاری بر کشورهای دیگر وتملک منابع مادی وانسانی آنان در جهت منافع خود ، بشر دوراز اندیشه الهی که ازدیر بازدر الگوهای ذهنی خود همواره به دنبال تسلط بردیگران با کمترین هزینه و سطح درگیری بود ، به شکل جهش یافته ای از عملیات روانی که از آغازین روزهای شکل گیری تهدیدات برعلیه دیگر ملت ها وکشورها از آن بهره می برد ، دست یافت .
پس از آن بود که به مدد توانمندی های رسانه ای ، رهبران و نظام های فرهنگی و تبلیغاتی استکبار اهداف و نگرش های خود را به گونه ای پیاده نمودنند که هزینه های کمتری به همراه داشته و مخاطبان را به راحتی و با بیشترین سطح تکمین همگام خود سازند .
بهره گیری استکبار از این عرصه پر خطر بر علیه انقلاب اسلامی ، ضرورت توجهی گذرا به مفاهیمی چون امنیت ، آسیب ، تهدید ومباحث پیوسته بدان را به منظور تبین راهبرد تهدید نرم دشمن برعلیه انقلاب اسلامی را گوشزد می نماید تا از یک سو با آشنائی اجمالی نسبت به اصطلاحات ، تعاریف ، حوزه ها وگستره تهدید ، مصادیق ، ابزارها و روش های وقوع تهدید نرم ، توانمندی نظام در جهت مقابله با آن مورد شناسایی و استفاده قرارگیرد و از سوی دیگر به دلیل پیچیده گی تهدید نرم ظرفیت های موجود نظام ازسوی دشمن جهت تحقق اهدافش بکار گمارده نشود . بدیهی است توجه به این مهم ضمن جلوگیری ازتاثیر بی تدبیری وبی سیاستی دوستان ناآگاه در بروز وتشدید تهدید نرم ازبکارگیری امکانات وظرفیت های موجود درنظام درجهت اهداف ومنافع دشمن ممانعت به عمل می آورد .
به منظور نیل به این مهم در این گردآوری پژوهشی ضمن بررسی ارائه تعاریفی در خصوص امنیت ، قدرت ملی ، تهدید ، به تشریح تهدیدات سخت ، نیمه سخت وسخت پرداخته وضمن اشاره به ابزارهای تهدید نرم ، امنیت ملی کشورها وخطر تهدید نرم ، رابطه عملیات روانی وتهدید نرم ، توجه آمریکا به ضرورت بهره گیری از قدرت نرم وواکنش های ایجاد شده در دنیا ، سیر تهاجمات آمریکا بر علیه ایران تااتخاذ رویکرد تهدید نرم ، حوزه های تهدید نرم برعلیه ایران ، برخی مصادیق کاربردی اجرای تهدید نرم برعلیه ایران ، ظرفیت های ایران برای مقابله با تهدید نرم ، عدم موفقیت آمریکا در تهدید نرم بر علیه ایران اسلامی واشاره ای به برخی راه کار مقابله با تهدید نرم را پی می گیریم که امید است درجهت تدوین راهبرد وسیاست هی اجرائی در مقابله با تهدید نرم قرارگیرد .
امنیت
چنانچه ذکر گردید ، امنیت مولفه ای است که از دیرباز درزندگی بشر از جایگاه ویژه ای بر خوردار بوده است وانسان ها علی رغم برخورداری ازدیدگاه های مختلف نسبت به زندگی در توجه وبدست آوردن امنیت برای خود متفق القول بوده اند .
هرچند گذشت زمان وتکامل اندیشه بشر موجب گردیده است که امروزه دیدگاه‌های بسیار متنوع در بارة مفهوم امنیت و شیوة دست یابی بدان بوجود آید که این خود نشانگر عدم توافق بر سر مفهوم امنیت در دیدگاه ها و مکاتب مختلف است ، اما توجه به این نکته ضروری است که وجود دیدگاه های متفاوت در خصوص مفهوم امنیت به منزله عدم امکان دست یابی به مفهومی قابل قبول ازامنیت نیست .
اندیشمندان تعاریف مختلفی از امنیت ارائه داده اند ، به گفته آرنولد ولفرز ، امنیت عبارت است از " نبود تهدیدی برای ارزشهای اکتسابی است "
پرسش های مولفه امنیت
درمقام تبین تعریف امنیت با چهارپرسش اساسی مواجهه می شویم :
پرسش اول : چه کسی یا چه چیزی به امنیت دست می یابد .
پرسش دوم : امنیت در برابر چه کسی یا چه چیزی به دست می اید .
پرسش سوم : چه کسی امنیت را برقرار می کند .
پرسش چهارم : برای برقراری امنیت چه روش های ممکن است اتخاذ شود.
ابزاربرقراری امنیت فرصت یا تهدید
دربسیاری از موارد نوعی تداخل یا ارتباط تلویحی بین ابزار برقرای امنیت دریک کشور و امنیت دیگران بوجود می آید ، به عنوان مثال ، داشتن نیروی نظامی قوی برای یک کشور، آن کشور را دربرابر تهدیدات نظامی ایمن می نماید ، اما این امکان وجود دارد که آن کشور از این نیرو جهت تهاجم به کشورهای دیگر استفاده نماید وامنیت دیگر کشورها را به خطر اندازد ویا دولت مردان کشوری که از نیروی نظامی قوی برخوردارند از نیروی نظامی خود در جهت سرکوب قومی خاص یا سرکوب اعتراضات به حق شهروندان خود استفاده نمایند وامنیت آنان را سلب یا به خطر اندازند .
دربررسی مولفه امنیت پیوستگی امنیت فرد ی ، امنیت دولت ها ، کشورها ، مناطق جغرافیائی وجامعه جهانی مشهود است .
تعریف مختصر امنیت
مصونیت در برابر هرگونه تهدیدات داخلی و خارجی را امنیت گویند.
امنیت ملی
-امنیت ملی یعنی رفع عوامل تهدید کننده منافع حیاتی یک کشور در دو بعد داخلی و خارجی است .
- امنیت ملی یک کشور ، شرایط و فضایی است که یک ملت در چارچوب آن می‌تواند اهداف و منافع ملی و حیاتی خود را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی حفظ نماید.
با این تعریف امنیت ملی یا ارزشهای حیاتی یک کشور دارای سه محور کلی خواهد بود.
الف. تمامیت ارضی
ب. ایده و الگوهای رفتاری
ج. حاکمیت سیاسی
( مقاله تهدید نرم، ابعاد و ویژگی‌ها، علی‌محمد نائینی)
قدرت ملی
زمانی که کشوری توانایی، اراده و ظرفیت لازم را در اختیار دارد و در پرتو آن می‌تواند، اهداف و ارزشهای حیاتی خود را حفظ، توسعه و تعمیق بخشد، در واقع آن کشور از قدرت ملی لازم برخوردار است. قدرت ملی دارای مؤلفه‌های نظامی، سیاسی، فناوری، اقتصادی، ژئوپلیتیکی، انسانی، فرهنگی و… است.
رابطه امنیت و تهدید
تهدید نقطه مقابل امنیت است و این دو رابطه معکوس با هم دارند یعنی درصورت شکل گیری و توسعه تهدیدات به همان میزان ضریب امنیت ملی کشور کاهش می یابد.
الزامات حفظ امنیت دریک کشور
حیات و امنیت یک کشور بدون شناخت همه جانبه ودقیق از توانمندی ها، فرصت ها، آسیب ها و تهدیدات درونی و برونی ناممکن است. نقش مجموعه نظام در کسب این شناخت و آگاهی که محصول فعالیت های منظم، دقیق، هوشمندانه و به موقع ارکان سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی ، امنیتی و .... آن کشور است غیر قابل انکار می باشد.
تهدید
تهدید با تعابیر و تعاریف متفاوتی و معانی واحدی تعریف شده است که به برخی از تعاریف اشاره می گردد .
تعریف لغوی تهدید
تعریف اول
به خطر انداختن کیان یک فرد سازمان، جامعه، منطقه یا جهان را تهدید گویند.
تعریف دوم
تهدید پدیده ای مخاطره انگیز ، ناشی از عوامل طبیعی یا غیرطبیعی، داخلی یا خارجی و بصورت موجود یا محتمل است که تحت شرایط خاصی می تواند، جان، مال و نوامیس و افراد یا کیان یک کشور، منطقه یا جهان را در ابعاد مختلف سیاسی فرهنگی، اقتصادی، امنیتی، نظامی یا اجتماعی، با مخاطراتی مواجه سازد.
تعریف اصطلاحی تهدید
تهدید از نظر اصطلاحی به اقداماتی اطلاق می شود که از طرف دشمنان خارجی یا داخلی از طرق نقاط آسیب پذیر یا آسیب های موجود، به منظور براندازی اعمال می گردد.
تهدید در حوزه امنیت ملی
تهدید ، مفهومی انتزاعی است که در هم تنیدگی عمیقی با مفهوم امنیت ملی دارد . بحث از امنیت وامنیت ملی همراه با موضوع تهدید است و هم چنین نمی توان از تهدید صحبت به میان آورد ولی امنیت ملی را نادیده گرفت . ( مجله نگرش راهبردی ، دانشگاه عالی دفاع ملی ، سال هشتم ، شماره ، ص 88)
امنیت ملی وتهدید
با درنظرداشتم مباحث مطروحه درخصوص امنیت ملی می توان تعاریف زیر را جهت تهدیدارائه نمود .
الف) به مجموعه اقداماتی که اهداف و ارزش های حیاتی یک کشور را با هدف تغییرات اساسی در معرض خطر قرار می دهد "تهدید " اطلاق می شود.
ب) شرایطی است که به موجب آن حیات کشور و نظام ارزشی آن به مخاطره افتاده باشد به طوری که از طروق عادی و طبیعی وضعیت به شکل عادی قابل بازگشت نباشد.
ج) هرگونه علل و عواملی که مستقیماً باعث به خطر افتادن امنیت گردد تهدید محسوب نمود.
د) تهدید، عنصر یا وضعیتی است که ارزشهای حیاتی سه‌گانه یاد شده را به خطر اندازد. بنابراین می‌توان گفت، ساده‌ترین تعریف از تهدید، فقدان مفهوم دیگر، یعنی امنیت است، این وضعیت با به خطر افتادن ارزش‌ها و منافع حیاتی یک کشور به وجود می‌آید.
عناصر اصلی یک تهدید
دربررسی تهدیدها توجه به پنج عنصر را باید مد نظر قرار داد .
عنصر اول : توانمندی
توانمندی توانایی جوهره اصلی یک تهدید را شکل می دهد چرا که حسب تعریف عمومی تهدید ، شما باید بتوانید نسبت به " مخاطره افکندن " منافع رقیب اقدام کنید . لذا توان به مخاطره افکندن " باید موجود باشد .
عنصر دوم : انگیزه
دومین عنصر انگیزه است که اگر چه " مقوله انگیزه " در تکوین و ظهور " تهدید " نقش آشکار و صریحی ندارد و لذا اختلاف نظر بسیاری را می توان سراغ گرفت . اما چنین به نظر می رسد که بدون عنایت به عنصر " انگیزه " حداقل نمی توان به تصویر جامعی از تهدید هم رسید . لذا انگیزه در تحلیل تهدید سهم به سزایی دارد و افزون برآن در مدیریت تهدید هم نقش ایفا می کند ،
عنصر سوم : ابزار
سومین عنصر ابزار است که آشکارترین عنصر تهدید محسوب می گردد که معمولاً به آن توجه می شود و نوع ابزاریب که برای فعال سازی تهدید به کار گرفته می شود بسیار مهم است .
عنصر چهارم : شرایط محیطی
چهارمین عنصر شرایط محیطی است . مجموعه عوامل محیطی ( داخلی / خارجی ) که عملیاتی شدن تهدید را ممکن می سازد ، می توان در این بند قرار داد . اگر چه هر یک از این عناصر را می توان تحلیل و توسعه داد .
عنصر پنجم : رویکردهای حاکم
عنصر پایانی که باید به عنوان عناصراصلی یک تهدید مد نظر قرار داد ، رویکردهای حاکم بر تهدید است .
( دکتر افتخاری ، نشست واحد پژوهش دانشکده امنیت ملی با جضور سه تن از استادان متخصص حوزه امنیت در دانشگاه عالی دفاع ملی سال 85 )
مصادیق تهدیدات
تهدیدات درحوزه های فردی ، سازمانی ، کشوری ، منطقه ای وجهانی قابل احصاء می باشد .
انواع تهدید از بعد داخلی و خارجی
الف) تهدیدات خارجی:
این نوع تهدیدات به عنوان اصلی ترین تهدید برای یک کشور محسوب می شوند. تهدیدات خارجی در قالب ابعاد سیاسی مثل انزوا، اعمال فشارهای سیاسی و یا نظامی، حمله مستقیم نظامی، تحریم های اقتصادی و ابزارهای تبلیغاتی بروز می کند.
ب) تهدیدات داخلی
این تهدید به مفهوم درموضع خطر قرار گرفتن ساختار حاکمیت بدلیل ناتوانی در درک بحران ها و ناتوانی در بکارگیری قدرت ملی جهت رفع بحرانها و کاهش آسیب ها می باشد به بیانی دیگر ناتوانی حکومت درحل بحران های داخلی و فقدان توانایی های لازمه برای کنترل و مقابله با آن موجب رخ دادن حوادث غیرقابل جبران و هزینه بر می باشد .
انواع تهدیدات ازبعد شدت، شکل، هدف، موضوع، ماهیت
انواع تهدیدات از جهت شدت
تهدید را به لحاظ شدت رامی توان به دو گروه سخت و نرم تقسیم می‌کنیم.
1- تهدید سخت
هرگاه به موجب اقداماتی استقلال و تمامیت ارضی کشور در خطر (بالفعل یا بالقوه) هجوم نیروهای نظامی کشور دیگر یا اتحادی از کشورهای خارجی یا گروه‌های معارض مسلح داخلی قرار گیرد، تهدید سخت واقع شده است. در این تهدید عمدتاً هدف اشغال سرزمین است. تهدیدات سخت متکی به روش‌های فیزیکی، عینی، سخت‌افزارانه و همراه با اعمال و رفتارهای خشونت‌آمیز، براندازی آشکار و با استفاده از شیوه زور و اجبار و حذف دفعی و اشغال سرزمین است. این تهدیدات عمدتاً محسوس، واقعی و عینی و با عکس‌العمل‌های فیزیکی همراه می‌باشد. ظهور این نوع تهدیدات عمدتاً مربوط به دوره استعمار کهن است که قدرت‌های استعماری با لشکرکشی، اعمال زور و کشتار و اشغال و الحاق سرزمین، اهداف خود را تأمین می‌کردند. البته شکل‌های مدرن تهدید سخت در عصر حاضر را می‌توان در لشکرکشی‌های امریکا و متحدان آن به افغانستان و عراق مشاهده کرد.
2- تهدید نرم
تهدید نرم را می توان از جمله تحولاتی دانست که موجب دگرگونی در هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی می شود . تهدید نرم نوعی سلطه کامل در ابعاد سه گانه حکومت ، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله الگوهای رفتاری ملی در این حوزه ها و جایگزینی الگوهای نظام سلطه ای تهدید محقق می شود . با این نگرش ، تمامی اقداماتی که موجب شود تا اهداف و ارزش های حیاتی یک نظام سیاسی( زیرساخت های فکری ، باورها و الگوهای رفتاری در حوزه اقتصاد ، فرهنگ و سیاست ) به خطر افتد ، یا موجب ایجاد تغییر و دگرگونی اساسی در عوامل تعیین کننده هویت ملی یک کشور شود ، تهدید نرم به شمار آید . در تهدید نرم ، بدون منازعه و لشکرکشی فیزیکی ، کشور مهاجم اراده خود را بر یک ملت تحمیل و آن را در ابعاد گوناگون با روش های نرم افزارانه اشغال می کند .
تردید در مبانی و زیرساخت های فکری یک نظام سیاسی ، بحران در ارزش ها و باورهای اساسی جامعه ، بحران در الگوهای رفتاری جامعه و بحران های پنج گانه سیاسی ( هویت ، مقبولیت ، مشارکت ، نفوذ و توزیع ) را می توان از مولفه های این تهدید نام برد . تغییرات حاصل از تهدید نرم ، ماهوی ، آرام ، ذهنی ، تدریجی و نرم افزارانه است . این تهدید همراه با آرامش و خالی از روش های فیزیکی و با استفاده از ابزارهای تبلیغات ، رسانه ، احزاب ، تشکل های صنفی و قشری و شیوه القاء و اقناع انجام می پذیرد هدف از هر نوع تهدید تأثیرگذاری بر اندیشه عواطف و اراده و سرانجام به تسلیم کشاندن حریف است .
بی تردید اگر فکر اراده و قدرت روحی حریف تسخیر شود ، کاربرد قدرت سخت و لشکرکشی ضرورتی نخواهد داشت . از همین رو ، قدرت های استکباری با کاربرد عملیات روانی ، مقاومت ملت ما و نظام های سیاسی را پیش از عملیات نظامی فرو می ریزند یا برای سرعت بخشیدن در اهداف عملیات نظامی ، اقتصادی و سیاسی از سلاح عملیات روانی به منظور سلب اراده و انگیزه نبرد در نخبگان یک کشور ، مردم و نیروهای مسلح بهره می گیرند و عملاً خاکریزهای دفاعی کشور بدون خونریزی سقوط می کند .
گروه های هدف درتهدیدنرم
لازمه تحقق تهدید نرم سلطه کامل در ابعاد سه گانه حکومت ، اقتصاد و فرهنگ یک جامعه است که استحاله الگوهای رفتاری ملی و جایگزینی الگوهای نظام سلطه ای را به همراه دارد . لذا درتهدیدنرم تفکر، اندیشه باورها ها و الگوهای رفتاری در حوزه های اقتصاد ، فرهنگ و سیاست مورد تهاجم قرار می گیرد گه گروه های زیر را شامل می گردد .
1- مسئولین حکومتی
2- روشنفکران
3- نویسندگان
4- مورخان
5- شعرا
6- نخبگان
7- اساتید دانشگاه
8- چهرهای مورد قبول جامعه
9- مخالفان نظام حاکم
10-گارگردان ها
11-بازیگرانان
12- زنان
13-گارگران
14- گروهای افراطی
15- سازمان های مردم نهاد
16- اراد دارای تمکن مالی
17- آهنگ سازان
18- افراد متنفذ درسازمان نهای حرفه ای
19- افراد با نفوذ در انجمن های صنفی وتجاری
ابزارهای تهدید نرم
اتخاذ رویکرد کاهش هزینه های سلطه بر کشورهای از سوی کشورهای دیگر که آن روی سکه تهدید نرم می باشد ، موجب تمرکز فعالیت های آنان برالگوهای رفتاری و فرهنگی شده است . امروزه کشورها به جای این که سربازان و نیروهای نظامی خود را به مناطق دیگر گسیل نمایند ، با بهره گیری از حوزه دانش وتاثیر گذاری درحوزه های فرهنگی و اجتماعی وتغییر هنجارها و الگوهای رفتاری نفوذ خود را محقق می کنند ودرجهت نیل به این هدف ازابزارهای زیر بهره می گیرند .
1- موسسات فرهنگی
2- مطبوعات
3- انتشارات
4- کتاب
5- کنفرانس ها
6- سمینارها
7- کنسرت ها
8- گروه های مستقل نیمه دولتی
9- نهضت ترجمه
10-نهضت ترجمه
11- داستان های آمریکائی
12-هنر
13- اعتبارات
14- برنامه های تبلیغی
15- موسسات خیریه
16- دانشگاهها
17- مجلات علمی
18- کتابخانه ها
19- فیلم
(حمزه پور ، علی ، موسسه مطالعات کاربردی ، الگوهای براندازی نرم ، تهران 1387، صص 39-40)