كتاب خاطرات محمود عباس از جمله اسنادي است كه مي‌تواند براي محققين روند سازش و علاقمندان حوزه فلسطين مفيد باشد چرا كه عباس از جمله كليدي‌ترين مهره‌هاي روند سازش بوده است.
اگرچه اين خاطرات بيشتر حول محور مذاكرات اسلو و قبل از آن دور مي‌زند ولي اطلاعات ناب آن درباره نوع نگاه مبارزان فلسطيني با گرايشات غيراسلامي و غيرجهادي، نحوه ارتباط آنها با گروههاي صهيونيست از ابتدا تاكنون و روند سازش مي‌تواند براي مخاطبان آن جالب باشد. ضمن اينكه قاعدتاً نبايد از اين كتاب انتظار داشت تا با نگاه جهادي و اصيل مقاومت به موضوع بنگرد.


*مذاكرات، يك گفتگوي سياسي صرف نيست

ما بايد توجه داشته باشيم كه مذاكرات، يك گفتگوي سياسي صرف نيست. بلكه مجموعه اي از منافع، احساسات، عواطف و مسائل وجداني در آن مطرح است. مذاكرات به گونه اي است كه در پايان يا به تفاهم كامل و يا به انزجار كامل منجر مي شود. اگر ما مذاكرات را از عامل انساني جدا كنيم، مذاكرات -حتي در صورت دستيابي به توافق نامه- بي روح مي شوند. زيرا اين توافق نامه ها به عاملي نياز دارند كه از آن پشتيباني و حمايت كند. بي ترديد اين همان مأموريت تيم نروژي است كه به شكل مطلوب و موفقيت آميزي آنرا انجام داد.
ميزان شور و اهتمام و تمايل براي دستيابي به نتايج، ميان وزير خارجه و يا كارمندان او تفاوت نداشت. آنان نيز در مسئوليت پذيري و پيگيري روند مذاكرات، به طور جدي مي كوشيدند. آنان در اين موضوع، با رئيس خود با تعارف و يا بر اساس رابطه رئيس و زيردست كار نمي كردند، بلكه همچون رئيس خود، با شور و اشتياق و علاقه صادقانه در اين موضوع گام نهاده بودند.

*گريه وزير امور خارجه نروژ به خاطر شكست احتمالي مذاكرات اسلو

تري لارسون و همسرش "مونا " كه مسئول دفتر وزير بود، نمونه اي از همين فعالان صادق وزارت خارجه نروژ بودند. اينان موفقيت مذاكرات را شخصي و متعلق به خانواده خودشان مي دانند. فراموش نمي كنم كه لارسون در يكي از روزها وقتي احساس كرد كه روند مذاكرات دچار مشكل شده و اين روند با ناكامي مواجه خواهد شد، گريست.
گمان نمي كنم كه دليل گريه او ناكامي اش در انجام مأموريتش بود. بلكه او مي ديد روند سازشي كه به آن ايمان دارد و براي تحقق آن تلاش مي كند، با ناكامي مواجه خواهد شد... اين همان عامل انساني است كه مذاكرات را در فضايي ديگر پيش برد، به طوري كه در تحقق دستاوردهاي اين مذاكرات نقش ايفا كرد. اين عامل انساني نيز به بركت همين نروژي ها محقق شد.

*پذيرايي شايسته نروژي ها از طرفين جانبه

فضاي اين مذاكرات، حتي فراتر از ديپلمات هاي نروژي، به خانه ها و حتي كودكان آنها نيز سرايت كرد. به طوري كه همه نروژي ها با مذاكرات و مذاكره كنندگان همراه شده بودند. چراكه آنان احساس مي كردند با آن كه اطلاعات نه چندان زيادي دارند، لحظه هاي سرنوشت سازي از تاريخ را رقم مي زنند. همين مسأله را مي توانستيم در ديدگان و نگاه هاي آنان و نيز نحوه ميزباني و پذيرايي از مذاكره كنندگان مشاهده كنيم كه با چه گرمي و شوري از ما استقبال مي كردند. زيرا آنان توانسته بودند دو طرف متخاصم را در كنار هم در خانه هايشان به دور از فضاي رسمي و تشريفاتي جاي دهند و از آنان پذيرايي كنند. چنين برخوردها و رفتارهاي انسان دوستانه بهترين اثر را در دل هاي همگان بر جاي گذارد و شور و اهتمام آنان براي دستيابي به توافق را دوچندان مي كرد.
وزير خارجه وقت نروژ، هولست در خلال اين مذاكرات، دو بار به دليل مشكلات سخت جسماني، در بيمارستان بستري شد. اما اين بيماري او و ديگر همراهان او را از دنبال كردن روند سازش باز نداشت به گونه اي كه آنان حتي پس از امضاي پيمان اوسلو، براي عملي شدن مفاد اين پيمان مي كوشيدند. آنان مسئوليت سياسي و ادبي خود را فقط تا مرحله جشن امضاي اين پيمان در واشنگتن، نمي دانستند بلكه فراتر از اين مرحله، دو طرف را به از بين بردن هرگونه مانع موجود بر سر راه تحقق و عملياتي شدن اين پيمان، تشويق مي كردند.

*فلسطيني بودن وابسته به تعلق انسان به يك انديشه است

اگر فلسطيني ها و اسرائيلي ها به دنبال شادماني و رفاه در باغ كاخ سفيد بودند، اگر كلينتون و دولت او و نيز رهبران پيشين و كنوني امريكا اداره كنندگان اين وضع بودند، در مقابل هولست، همچون پدري بود كه همگي با شگفتي و تحسين و حتي گاه با نگاه حسرت به او مي نگريستند و بسياري آرزو داشتند كه به جاي او بودند و مأموريت او را به دست داشتند.
يكي از برادران، روزي گفت: "اين منشور، تصريح مي كند كه فلسطيني كسي است كه از پدر و مادري عثماني زاده شده باشد، اما آيا فلسطيني بودن، فقط براي كساني است كه فلسطيني تبار هستند؟ " من پاسخ دادم: "پس از اين رنج طولاني كه ملل و اشخاص عرب و غير عرب آنرا تحمل كردند و با جان و مال و هزينه كردن زمان، در اين راه جانفشاني كرده اند، گمان نمي كنم كه فلسطيني بودن، فقط محدود به كساني است كه فلسطيني تبار هستند. زيرا فلسطيني بودن، بيش از اينكه به نسل و تبار ارتباط داشته باشد، به يك تعلق و وابستگي تبديل شده است. بر همين اساس، ملت ها، كشورها و افرادي كه براي انقلاب فلسطين، خدمات ارزنده اي ارائه داده اند و در اين راه فداكاري هايي كرده اند كه آيندگان نيز آنرا فراموش نخواهند كرد، بر گردن ما حق دارند و ما به شكل هاي مختلف از راه اظهار وفاداري، علاقه، سپاسگزاري و ... اين حق را ادا مي كنيم. وگرنه ما را به عنوان افرادي خواهند شناخت كه تلاش ها و فداكاري هاي آنان را ناديده گرفته و نمك نشناس هستيم. ". البته من هرگز تلاش نمي كنم يكايك اين افراد برشمارم، چراكه اين وظيفه و مأموريت من نيست. اما به همين اندازه بسنده مي كنم و براي كساني كه در آينده اين مسئوليت را قبول كنند، چنين وظيفه اي را گوشزد مي كنم.

*بي خبري اطرافيان عرفات از كانال اسلو

وزيرخارجه وقت نروژ، نامه هايي نوشت و پاسخ هاي برخي از آنها را نيز دريافت كرد. ما كپي اين نامه ها و جوابيه ها را نگهداري مي كنيم. اين نامه ها در سياق مذاكرات اوسلو و در راستاي خدمت به اين مذاكرات نوشته شده اند. البته او فقط به ميزباني از مذاكره كنندگان و فراهم كردن زمينه هاي موفقيت آنان، بسنده نكرد. او همچنين نه تنها به آمد و شد خود به تل آويو، تونس و واشنگتن بسنده نكرد، بلكه با اين نامه هاي خود، تلاش هايش را مستند و مكتوب نمود تا به عنوان سندهاي تاريخي، گواهي كوشش هاي او به عنوان نماينده كشور نروژ باقي بمانند.
يورگن هولست، وزير خارجه وقت نروژ در تاريخ 93/7/16، در رأس هيئتي رسمي و بلندپايه وارد تونس شد. وي از اين فرصت استفاده كردو به ديدار با عرفات رفت تا درباره كانال ارتباطي اوسلو با وي گفتگو كند.
از آنجا كه وي بايد او را به طور رسمي ملاقات مي كرد، بي ترديد شماري از كارمنداني همراه وي بودند كه از كانال اوسلو چيزي نمي دانستند. در همين حال از اطرافيان عرفات نيز كساني بودند كه از اين موضوع بي خبر بودند. به همين دليل براي انجام دو ديدار برنامه ريزي شد. در اولين ديدار ميان عرفات و هولست، همه حضور داشتند. اما در ديدار دوم، به غير از عرفات و هولست، هيچ فرد ديگري حضور نداشت. ديدار اول كه رسمي و با تشريفات خاص انجام شد، بيست دقيقه به طول انجاميد. پس از آن، دو نفر به طور خصوصي بايكديگر ديدار كردند. پس از پايان اين ديدار، هولست نامه اي مفصل براي پرز نوشت. به محض پايان يافتن اين ديدار، لارسون و همسرش مونا، نامه هولست را براي پرز بردند.