واژهنامه هستهای به زبانی ساده و به منظور فهم بیشتر خوانندگان از این پس به تعریف و تببین اصطلاحات هستهای میپردازد.
این بخش از واژهنامه به «پلوتونیوم» اختصاص یافته، که از نظر خوانندگان میگذرد.
پلوتونیوم یک عنصر شیمیایی رادیواکتیو و فلزی است که نماد آن Pu و عدد اتمی آن 94 میباشد و ظاهری نقرهای رنگ دارد و هنگامی که اکسید میشود رنگش تا حدی به زرد تیره میگراید و از اورانیوم هم «شکافت پذیرتر» می باشد.
این عنصر در سال 1940 و در دانشگاه کالیفرنیا برکلی کشف شد و با توجه به کشف سیاره پلوتو، پلوتونیوم نام گرفت. این فلز در طبیعت پیدا نمیشود. در واقع پلوتونیوم بر اثر واکنش هستهای ایزوتوپ اورانیوم به وجود میآید. این عمل در نیروگاههای هستهای ایجاد میشود یعنی در نیروگاههای هستهای چه آب سنگین و چه آب سبک در اثر جذب نوترون توسط اورانیوم 239، پلوتونیوم تولید میشود.
در درون هسته پایدار اورانیوم 239 یکی از نوترونها خود به خود به پروتون و یک الکترون تبدیل میشود. در نتیجه به تعداد پروتونها یکی اضافه شده و عنصر جدید که 94 پروتون دارد را پلوتونیوم مینامند.
پلوتونیوم دارای 15 ایزوتوپ است که مهمترین آنها عبارتند از: Pu238 با نیمه عمر حدود 88 سال، Pu239 با نیمه عمر 2400 سال، Pu240 با نیمه عمر حدود 6500 سال، Pu241 با نیمه عمر 14 سال و Pu242 با نیمه عمر حدود 37600 سال. این پلوتونیوم در اثر شکافت گرمای زیادی تولید می کند. این گرما در ژنراتورهای گرمایی رادیوایزوتوپ می تواند الکتریسیته تولید کند. ایزوتوپ 239 بیشترین درصد پلوتونیوم تولیدی در نیروگاه های هستهی را به خود اختصاص داده است. پلوتونیومی که در نیروگاههای اتمی تولید می شود، دو نوع است:
1- رده نظامی؛ پلوتونیومی که حاوی حداقل 93 درصد ایزوتوپ 239 باشد (یعنی 93 درصد غنی شده باشد) پلوتونیوم «رده نظامی» نامیده می شود و در ساخت بمب اتم کاربرد دارد. با برخورداری از سطح فناوری پایین در ساخت بمب اتمی میتوان با سه الی شش کیلوگرم پلوتونیوم رده نظامی، بمب اتمی با قدرت یک تا 20 کیلوتن تولید کرد. با سطح بالایی از فن آوری می توان با یک تا سه کیلوگرم، بمبی با قدرت مشابه تولید کرد. قابل ذکر است که تولید پلوتونیوم «رده نظامی» توسط نیروگاههای خاص که به این منظور طراحی شدهاند و یا توسط نیروگاههای تحقیقاتی آب سنگین و یا با عملکرد کم توان نیروگاههای معمولی صورت میگیرد.
2- رده نیروگاهی؛ پلوتونیوم تولید شده در نیروگاههای هستهای پلوتونیوم رده نیروگاهی نامیده میشود و برای ساخت بمب اتم مناسب نیست. مناسب نبودن پلوتونیوم «رده نیروگاهی» به معنی غیرممکن بودن ساخت بمب اتم با آن نیست. پلوتونیوم در ساخت سلاحهای رادیولوژیکی و ساخت زهرهای (نه الزاما مهلک) نیز کاربرد دارد.