واژهنامه هستهای به زبانی ساده و به منظور فهم بیشتر خوانندگان از این پس به تعریف و تببین اصطلاحات هستهای میپردازد. این بخش از واژهنامه به «پزشکی هستهای » اختصاص یافته، که از نظر خوانندگان میگذرد.
پزشکی هستهای شاخهای از پزشکی است که در آن، مواد رادیواکتیو (رادیوداروها) هم برای تشخیص و هم برای درمان امراض به کار میروند.در تکنیکهای تشخیص پزشکی هستهای مقدار اندکی از مواد رادیواکتیو وارد بدن میشود و اطلاعات مهمی درباره نوع خاص بیماریها از جمله سرطان ارائه میدهد.
در پزشکی هستهای درمانی نیز در دهه گذشته پیشرفت عمدهای در درمان بیماریها از طریق ایزوتوپها صورت گرفته است. بعضی پژوهشگران پیش بینی میکنند که بیش از 80 درصد از انواع سرطانها با این ایزوتوپها قابل درمان هستند.
پزشکی هستهای تاکنون روند رو به رشدی داشته است، اولین جرقه آن در سال 1895 (1274 شمسی) با کشف اشعه ایکس (X) و در سال 1934(1313شمسی) با کشف مواد رادیواکتیو زده شد. اولین استفاده کلینیکی موثر رادیواکتیو در سال 7391(1316شمسی) جهت درمان لوسمی در دانشگاه کالیفرنیا بود. بعد از آن در سال 6491 (5231 شمسی) با استفاده از این مواد توانستند در یک بیمار مبتلا به سرطان تیروئید از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. از این سال به بعد رشته پزشکی هستهای رشد فزایندهای پیدا کرد. در حال حاضر، مصادیق تکنیکهای هستهای در پزشکی فراوان است از جمله: تهیه و تولید کیتهای رادیودارویی جهت مراکز پزشکی هستهای، تهیه و تولید رادیو دارویی جهت تشخیص بیماری تیروئید و درمان آن، تهیه و تولید کیتهای هورمونی، تشخیص و درمان سرطان پروستات، تشخیص سرطان کولون، روده کوچک و برخی سرطانهای سینه، تشخیص تومورهای سرطانی و بررسی تومورهای مغزی سینه و ناراحتی وریدی، تصویربرداری از بیماریهای قلبی و تشخیص عفونتها و التهابات مفصلی و لختهای وریدی، تشخیص کم خونی، کنترل رادیوداروهای خوراکی و تزریق و استریل کردن محصولات یک بار مصرف پزشکی و...
برخی کارشناسان پزشکی معتقدند که کاربرد مواد هستهای در علوم پزشکی به حدی رسیده که عملا پیشرفت در علوم پزشکی بدون داشتن این فناوری بسیار مشکل شده است اما امروزه در دسترس بودن مواد هستهای در بیمارستانها از مهمترین ضروریات علم پزشکی است. هم اکنون اغلب مواد اولیه مربوط به تهیه تجهیزات پزشکی هستهای وارد کشور میشود فلذا نبود منابع داخلی و وابستگی به تولیدات سایر کشورها مشکلات بسیاری برای بیمارستانها و آزمایشگاهها ایجاد میکند. قابل توجه است که در ایران استفاده از فناوری هستهای در پزشکی تشخیص، گسترش روزافزون دارد. مقایسه بین سالهای 1367 تا 1382 افزایش تعداد اینگونه مراکز از 29 مرکز به 80 مرکز را نشان می دهد. مطابق تحقیقاتی که براساس افراد مراجعه کننده به این مراکز انجام شده به ازای هر یک هزار نفر، 98/1 مرکز هستهای در سال 1368 به 2/8 در سال 1382 رسیده است. این امر بیانگر چهار برابر شدن استفاده از فناوری هستهای برای امور پزشکی در سالهای گذشته است. مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هستهای زیر نظر سازمان انرژی اتمی ایران که در مساحت 100 هکتار در شمال کرج قرار گرفته یکی از مراکز مهم پزشکی هستهای کشورمان است که در زمینه استفاده از پرتوها در امور پزشکی فعالیت میکند.
مواد اصلی رشته پزشکی هستهای از زبالههای هستهای و مواد رادیواکتیوی به دست میآید. مولیبیدنیوم و رادیوداروی تکنسیوم یکی از مواد اصلی پزشکی هستهای را تشکیل میدهد.