واژهنامه هستهای به زبانی ساده و به منظور فهم بیشتر خوانندگان از این پس به تعریف و تببین اصطلاحات هستهای میپردازد.
سومین بخش این واژهنامه به «تولید آب سنگین D2O در مقیاس صنعتی» اختصاص یافته، که از نظر خوانندگان میگذرد.
هیدروژن تنها عنصری است که هسته آن نوترون ندارد. اگر یک نوترون به هسته آن اضافه شود ایزوتوپ جدیدی به نام دوتریوم بوجود میآید. در آب طبیعی به ازای حدود 7000 اتم هیدروژن معمولی فقط یک اتم دوتریوم وجود دارد (حدود 145 قسمت در میلیون). پس آب سنگین به آبی گفته میشود که هیدروژنهای مولکول آن از نوع هیدروژن سنگین یا دوتریوم باشد.
روشهای مختلفی برای تولید آب سنگین وجود دارد که تبادل دو دمایی و تقطیر آب از آن جمله هستند. تولید آب سنگین در مقیاس صنعتی در کشورهای صاحب این تکنولوژی معمولاً با هر دو روش صورت میگیرد. در حال حاضر بیش از 90 درصد واحدهای تولید صنعتی آب سنگین دنیا از ترکیب این دو روش بهره میبرند.
یکی از مهمترین اهداف برپایی مجمتع تولید آب سنگین اراک دستیابی به فناوری و تولید آب سنگین مورد نیاز رآکتورهایی است که با سوخت طبیعی یا سوخت با غنای پایین کار میکنند. این رآکتورها به رآکتورهای آب سنگین شهرت دارند و نمونه بسیار مشهور آن رآکتور CANDU با تکنولوژی کانادایی است. از آنجا که سوخت اکثر رآکتورهای هستهای ایزوتوپ اورانیوم 235 است میتوان گفت که با دستیابی به تکنولوژی تهیه و تولید آب سنگین روش دیگری برای راهاندازی رآکتورهای جدید گشوده میشود و این خود توانمندی شگرفی را در آینده به منظور تولید انرژی در مملکت باعث میشود.
بدنبال انجام بررسیهای اولیه امکان سنجی تولید آب سنگین در کشور گروهی از کارشناسان سازمان انرژی اتمی ایران با هدف دستیابی به فناوری تولید این ماده ارزشمند در سال 1372 شروع به انجام طراحی پایه طرح تولید آب سنگین کردند.
این پروژه پس از ایجاد زیرساختها، عملیات ساختمانی تکمیلی و نصب، در دی ماه 1380 در نزدیکی اراک شروع شد. ظرفیت تولید مجتمع در ابتدا 8 تن در سال بود که با اعمال تمهیداتی در طراحی تفصیلی پروژه این ظرفیت در حال حاضر به 16 تن آب سنگین در سال افزایش یافته است.
این مجتمع از 3 واحد اصلی فرایندی و 9 واحد سرویسهای جانبی تشکیل شده است. سه واحد اصلی آن عبارتند از: واحد تولید گاز هیدروژن سولفاید، واحد تبادل دو دمایی هیدروژن سولفاید و آب و نهایتاً واحد تقطیر، با توجه به ماهیت خاص پروژه تولید آب سنگین و منحصر به فرد بودن طراحی و اجرای آن در سطح کشور، جمعآوری مستندات علمی مربوط به آن و همچنین مدون سازی طرحها برای استفادههای آتی از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است.
در مجموع مجتمع تولید آب سنگین اراک با بهرهگیری از آخرین دستاوردهای دانش بشری و با یاری جستن از نیروی خلاق متخصصین متعهد کشور در تیر ماه 1383 با راهاندازی اولین واحد اصلی فرآیندی خود عملی شد و در ادامه در بیست و هفتمین بهار پیروزی انقلاب اسلامی اولین جوانههای تولید آب سنگین پدیدار شد