تعداد بازدید : 4325910
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 319
روایت است که نطفه کتابخانه ملی دوازده سال پس از تأسیس دارالفنون در سال 1243 بسته شد، زمانیکه کتابخانهای کوچک در دارالفنون راهاندازی شد؛ اما در حقیقت تأسیس کتابخانه ملی به سال 1315 برمیگردد که علیاصغر حکمت از رضاخان اجازه خواست تا در قسمت شمالی موزه ایران باستان (میدان مشق – سیتیر امروز) که قطعه زمینی به مساحت 3هزار و 500متر واقع بود، کتابخانهای به نام فردوسی بنا کند. با کسب موافقت از رضاخان، حکمت از معمار فرانسوی موزه ایران باستان (آندره گدار) دعوت کرد که طراحی نقشه ساختمان کتابخانه را نیز بر عهده بگیرد تا دو ساختمان از سبکی مشابه برخوردار باشند.
در سال 1316 نزدیک به 14هزار جلد کتاب خطی و چاپی در این کتابخانه جمعآوری شد و در زمان افتتاح نیز 5هزار جلد کتاب به زبانهای روسی، آلمانی و فرانسوی که به بانک استقراضی روسیه تعلق داشت، در اختیار کتابخانه ملی قرار گرفت.
همچنین مهدی بیانی که ریاست کتابخانه معارف را از سال 1313 بر عهده داشت و تأسیس کتابخانه ملی نیز با پیشنهاد او به حکمت محقق شده بود، 30هزار جلد کتابهای کتابخانه معارف را نیز به این مجموعه اضافه کرد و در 3 شهریورماه 1316 کتابخانه ملی با نزدیک به 50هزار جلد کتاب افتتاح شد. زیربنای نخستین ساختمان کتابخانه ملی پانصدوپنجاه مترو در دو طبقه بود، طبقه اول شامل تالار نمایش، تالار فردوسی، بخش نشریات و خدمات فنی و طبقه دوم نیز شامل سالن مطالعه با ظرفیت 60 نفر و مخازن کتابها بود. این کتابخانه در مجموع برای 40هزار جلد کتاب طراحی و ساخته شده بود. در نیمه دوم دهه سی ساختمان دیگری نیز به مساحت پانصدوهفتاد متر زیربنا در حاشیه ساختمان قبلی ساخته و به این مجموعه افزوده شد. با این همه، در طول سالهای بعد، کتابخانه همواره با کمبود جا روبهرو بوده و هیچگاه با معیارهای استاندارد انطباق نداشت. در ابتدای دهه پنجاه بحث ساخت کتابخانهای ملی که مطابق استانداردهای جهانی باشد، مطرح شد و از فدراسیون بینالمللی انجمن و مؤسسات کتابداری نیز برای یاری دادن به ایران در این امر دعوت شد که این حرکتها قرار بود به ساخت کتابخانه ملی پهلوی بینجامد! اما کار ساخت در سالهای پس از انقلاب جامه عمل پوشید و در مردادماه 1374 در منطقه عباسآباد آغاز شد و سرانجام در سال 1383 فاز اول آن افتتاح و کلیه واحدهایی که در طول سالهای گذشته بهدلیل کمبود جا در سطح شهر پراکنده بودند، در یکجا متمرکز شدند. ساختمان جدید کتابخانه ملی که به شکلی کم و بیش مدرن طراحی و ساخته شده، علاوه بر واحدهای پشتیبانی، مدیریت و پارکینگ، دارای هشت مرکز مهم تخصصی و کتابداری و مجموعهای از کتابهای مرجع و غیرمرجع چاپی، نسخههای خطی، کتابهای نادر و... است. این ساختمان شرایطی را فراهم آورده که مراکز تخصصی و کتابداری بتوانند با هم در ارتباط مستقیم باشند. مجموعه اصلی کتابخانه ملی در شرایط فعلی گنجایش 7میلیون کتاب را دارد.
مدیران کتابخانه ملی از آغاز تا امروز
از سال 1316 تا به امروز به نامهای گوناگونی برمیخوریم، افرادی با عناوین مدیرکل، رییس یا سرپرست، مسئولیت کتابخانه ملی را برعهده داشتهاند که اسامی آنها بدین قرار است:
مهدی بیانی (بنیانگذار و مدیرکل): 1340 – 1316؛
علیاصغر شمیم (رییس): 1321 – 1319؛
ناصر شریفی (مدیرکل): 1341 – 1340؛
ایرج افشار (رییس): خرداد تا دی 1341؛
ابراهیم صفا (مدیرکل): 1353 – 1346؛
یحیی ذکاء (رییس): 1347
ناصر مظاهری تهرانی (کفیل و رییس): 1353 – 1348؛
علی حقازلی (سرپرست): 1354 – 1353؛
جلال طباطبایی (مدیرکل): فروردین تا مرداد 1354؛
ایرج زندپور (سرپرست): مرداد تا آبان 1354؛
عبدالعلی سیاوشی (مدیرکل): 1356 – 1354؛
عبدا... لک مظاهری (مدیرکل): 1358 – 1356؛
فریدون بدرهای (مدیرکل): 1359 – 1358؛
مصطفی محمدی عراقی (مدیرکل): 1360 – 1359؛
حسین محیالدین الهی قمشهای (مدیرکل): 1361 – 1360؛
محمدکاظم زرکشان (مدیرکل): 1362 – 1361؛
عباس نورصالحی (مدیرکل): 1363 – 1362؛
احمد فخاری (سرپرست): 1364 – 1363؛
سید حسن شهرستانی (رییس): 1366 – 1364؛
محمد رجبی (رییس)؛ 1371 – 1366؛
سید محمد خاتمی (رییس): 1376 – 1371؛
سید کاظم بجنوردی (سرپرست): 1384 – 1376؛
علیاکبر اشعری (رییس): 1388 – 1384.