درباره كتابخانه ديجيتال

ظهور فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی که سبب بروز و ظهور جامعه اطلاعاتی گردیده تقریبا تمامی ابعاد زندگی ما را تحت الشعاع قرار داده است. در این میان برخی از این فناوری ها در حال شکل گیری اند که در آینده ای نه چندان دور به کلی الگوی زندگی انسان را در بخش هایی خاص دچار تحول کرده و شکلی جدید به آن خواهند بخشید. یکی از این محصولات فناوری های نوین برپایه دیجیتال “ کتابخانه دیجیتال” است که به معرفی آن می پردازیم. کتابخانه های دیجیتال از فناوری های ارزشمندی است که به تازگی رواج بسیار زیادی در جهان مجازی پیدا کرده و شرکت های مختلفی به استفاده از آن روی آورده اند. شرکت گوگل نیز به تازگی موتور جستجوی کتاب را راه اندازی کرده است. زمانی که هر نوع سئوال حقیقی را بتوان به صورت آنلاین و آنی پاسخ داد آنچنان دور نخواهد بود.

کتابخانه های دیجیتالی چیست؟
کتابخانه های دیجیتالی محل هایی هستند که در آن کارکنان متخصص به انتخاب، سازماندهی و کمک به دسترسی فکری به منابع اطلاعاتی می پردازند و در آن فرایند تفسیر، توزیع، حفاظت از یکپارچگی اطلاعات دیجیتالی و نیز اطمینان از وجود مجموعه ای از آثار دیجیتالی در مدت زمان طولانی مورد توجه قرار می گیرد تا از این طریق بتوان منابع دیجیتالی را با سرعت و بصورت اقتصادی برای استفاده یک جامعه یا مجموعه ای از جوامع در دسترس قرار داد.
در اداره کتابخانه دیجیتال، نیروی متخصص، متخصصان اطلاعاتی هستند که در زمینه سازماندهی اطلاعات دیجیتالی، حفاظت و نگهداری مجموعه ها، همکاری با دیگر متخصصان، مدیریت منابع اطلاعاتی، پردازش اطلاعات، طراحی رابطه های کاربر کتابخانه ای، ایجاد امکان دستیابی به اطلاعات، تسهیل مبادله اطلاعات، راهنمایی مراجعان و ارتقاء محیط های یادگیری پیوسته و امور دیگر به فعالیت می پردازند.

وظایف کتابداران دیجیتالی
1- مدیریت کتابخانه های دیجیتالی
2- سازماندهی و مدیریت اطلاعات دیجیتالی
3- اشاعه اطلاعات دیجیتالی
4- پردازش اطلاعات دیجیتالی
5- مدیریت تبدیل منابع
6- ذخیره سازی، سازماندهی و حفاظت منابع دیجیتالی
7- ارائه امکان دستیابی و بازیابی منابع دیجیتالی
8- حمایت از حق مولف الکترونیکی
9- مشاوره در طراحی رابطه کاربری

حفاظت در کتابخانه دیجیتال
حفاظت فیزیکی و معنوی از منابع اطلاعاتی کتابخانه دیجیتال به این شرح هستند: جلوگیری از آسیب های احتمالی منابع دیجیتالی، ایجاد راه هایی برای نگهداری دراز مدت اطلاعات، تهیه نسخه های اضافی و نگهداری آنها در مکان های متفاوت، ایجاد استانداردهای نگهداری برای ذخیره سازی مناسب و اشتراک مواد به صورت دیجیتالی@ امنیت اطلاعات و جلوگیری از ورودی های غیر مجاز و جلوگیری از استفاده های غیرقانونی به منظور حمایت از حقوق اقتصادی و جانبی و دیگر حقوق یاد شده، جلوگیری از ورود ویروس های رایانه ای و مهاجمین اینترنتی و استفاده از راه های ایجاد امنیت در شبکه مانند: استفاده از دیوارهای آتش، امضاهای رقومی و ... .
از جمله عوامل زمینه سازی که منجر به بروز و ظهور کتابخانه دیجیتالی شده است می توان به این موارد اشاره کرد:
مشکل کتابخانه های سنتی در برآورده ساختن نیازهای کاربران و اداره مجموعه خود
ناتوانی در تهیه و خرید منابع جدید
ضعف حفاظت و نگهداری منابع قبلی
عدم سرعت عمل در پردازش، آماده سازی و اشاعه اطلاعات
ناکارآمدی و ایجاد ارتباط با سایر مراکز
و مزایایی که کتابخانه دیجیتالی در قبال نیازهای کاربران و جامعه اطلاعاتی ارائه می دهد سبب شده تا این کتابخانه دیجیتالی مورد استقبال زیادی قرار بگیرد:
بی نیازی از تهیه و خرید چند نسخه از منبع
به وجودنیامدن امکان آسیب هایی مثل خط خوردگی، مفقود شدن و مشکلات صحافی
دسترسی آسان به محتوای مواد دیجیتال
امکان دسترسی به محتوای مواد سایر کتابخانه ها یا مراکز دیجیتالی
دسترش شبکه های امانت بین کتابخانه ای و اشتراک منابع
کاهش زمان نشر، در نتیجه کاهش زمان اشاعه اطلاعات
ایفای نقش بارز در حفظ آثار و میراث فرهنگی اقوام مختلف
اهداف کتابخانه دیجیتالی
- گردآوری، ذخیره و سازماندهی اطلاعات و دانش به شکل دیجیتالی
- کمک به انتقال مقرون به صرفه و کارآمد اطلاعات (صرفه جویی در هزینه و زمان استفاده کنندگان)
- تاثیر قابل توجه در سرمایه گذاری روی ساختار رایانه ای و ارتباطی
- ارتباطات قدرتمند و همکاری ما بین جوامع پژوهشی، بازرگانی، حکومتی و آموزشی
- استفاده از فرصت های آموزشی مادام العمر
- دسترس پذیر ساختن منابع کمیاب و نایاب
- حفاظت از منابع آسیب پذیر

ویژگی های کتابخانه دیجیتالی
- دسترسی از راه دور به منابع آن به سادگی امکان پذیر است.
- از امکانات بسیار قوی و وسیع جستجو و مرور بهره می گیرد.
- اساس و پایه ای برای خدمات دارای ارزش افزوده محسوب می شود.
- منابع دیجیتالی خارج از حوزه مدیریتی و محیط خود را نیز در بر می گیرد.
- تمام فرایند و خدماتی که اساس و پایه هر کتابخانه ای است را شامل می شود.
- نگرشی به کل منابع کتابخانه دارند و شکل و قالب آن اطلاعات را در نظر می گیرد.
- به جوامع یا حوزه های خاصی از استفاده کنندگان خدمت می کنند. با این تفاوت که این جوامع ممکن است در شبکه اینترنت پراکنده باشند.
- برای ادامه حیات خود نیاز به همکاری کتابداران و مهندسان علوم رایانه دارند.
- به ساختار یک سازمان خاص وابسته هستند.
- فراهم آوردن امکانات متعدد دسترسی سریع و کارآمد به اطلاعات.
- در اختیار داشتن مالکیت و کنترل منابع (برخی از آنها ممکن است خریداری شوند)
- منابعی را در بر می گیرد که ممکن است از هیچ راه دیگری امکان دسترسی به آنها وجود نداشته باشد.
- طیف کاملی از عملگرهای جستجو، امکان مرور واژه های جستجو، غنی سازی رکوردها با کنترل واژگان، امکان اصلاح جستجوهای اولیه را فراهم می کند.

نویسنده:حسینعلی مهدوی

(1) نظر

دسته ها : کتابداری

دوشنبه 1388/8/4 9:20